Her yıl milyonlarca Müslüman, Kurban Bayramı geldiğinde hayvan kesiyor. Kesilen etler çoğunlukla üçe bölünüyor; biri aileye, biri komşuya, biri ihtiyaç sahibine gidiyor. Gerekçeler arasında en sık dile getirilen ise bu ibadetin paylaşma ve yardımlaşma yönü. Ancak tüm bu yapılanların kökenine, yani Kur’an’a ve ilk dönem İslam anlayışına bakıldığında sorulması gereken ciddi sorular var. Kurban gerçekten bir ibadet mi, yoksa zamanla dinin parçası haline gelmiş bir uygulama mı?
Kur’an’da kurban kesimiyle ilgili ayetler ağırlıklı olarak Hac Suresi'nde geçer. Hac Suresi 34. ayette "Biz her ümmete bir kurban kesmeyi meşru kıldık" denir.
Hemen ardından gelen ayetlerde, kurban edilen hayvanların "Allah’ın dininin sembolleri" olduğuna ve bu sembollerden aslında et ve kan değil, takva yani kalpten bağlılık olduğuna dikkat çekilir. Özellikle 37. ayet, “Onların ne etleri ne de kanları Allah’a ulaşır, Allah’a ulaşacak olan yalnızca sizin takvanızdır” ifadesi yer alır. Yani asıl vurgulanan maneviyat olduğudur.
Bu ayetler çoğu zaman kurbanın ibadet olduğunun ispatı olarak sunulur. Ancak bu ibadet anlayışı, Kur’an’ın genel çizgisindeki ibadet tanımıyla birebir örtüşmez. Kur’an’da ibadet olarak emredilen uygulamalar oldukça açıktır, Namaz, oruç, zekât, hac…
Kurban ise daha çok sembolik ve tarihsel bir anlatıya dayanır.
Hz. İbrahim ve oğlu İsmail’in teslimiyet kıssası, kurbanın en çok referans verilen hikâyesidir. Fakat burada da dikkat çekilmesi gereken bir nokta vardır.
Kur’an’a göre Hz. İbrahim oğlunu kurban etmek istemiştir, ancak bu bir sınavdır. Sonunda Allah insan kurban etmenin doğru olmadığını göstermek için bir hayvan gönderir. Yani verilmek istenen mesaj kurban etmenin kutsallığı değil, insan canının dokunulmazlığı ve teslimiyetin manevi değeri üzerine kuruludur.
Erken dönem İslam tarihinde kurban kesimiyle ilgili farklı görüşlerin olduğu da bilinir. Hz. Peygamber’in önde gelen sahabelerinden olan İbn Abbas’ın yıllarca kurban kesmediği, bu konuda kendisine nedenini soranlara "Bu, hac ibadetine gelen misafirlere ikram için geliştirilmiş bir gelenektir. Dinin bir parçası değildir" dediği rivayet edilir.
Kurban kesmeyen bir Müslüman eksik mi yapmış olur?
Paylaşmak, yardım etmek, toplumsal sorumluluk bilinciyle hareket etmek, sadece belirli bir günde hayvan keserek değil, hayatın her alanında yapılmalıdır.
