2020 Yılının mart ayında pandemi hayatımıza girdi ve o günden sonra düzenimiz alt üst oldu. Yaklaşık bir yıldır iş, alış veriş, tatil, gezme, kısaca yaşamımızın tüm düzeni alt üst oldu. Artan vaka sayıları, ölüm oranları, bulaş riski derken vatandaş neyi nasıl yapacağını şaşırmış durumda. Bu durum küçük ve orta dereceli esnafı da derinden etkiledi.
Birçok sektör yaklaşık bir yıldır ya tamamen işyerini kapatmak zorunda kaldı yada belirli aralıklarda işyerini açtı belli zamanlarda gelen kapatma talimatları ile işyerlerini kapattı. Bu sürede açık olan işyerlerinin durumu kapalı olanlardan biraz hallice. Pandemi sürecinde bozulan ekonomi vatandaşın harcama eğilimine sekte vurdu. Gıda ve temel ihtiyaç maddeleri dışında harcama yok denecek kadar azaldı. Hafta sonlarında uygulanan sokağa çıkma yasakları, genel olarak alış-veriş işlerini hafta sonlarına bırakıldığı ülkemizde esnafı zor durumda bıraktı.
Restoran, lokanta, kafe, çay bahçesi gibi işletmeler uzun süredir kapalı iken yakın zamanda belirli şartlar ve süreler dahilinde açıldı. Genelde akşam yemek saatinde yoğun olarak çalışan lokanta ve restoranlar akşam saat 7’de kapatmak zorunda. Yüzde elli müşteri kapasitesi ile çalışıyorlar. Bir çok esnaf uzun süredir kapalı olduğu için ne vergisini ödeyebiliyor, ne kirasını. Üstüne üstlük kapalı kaldığı sürece geçimini sağlayabilmek için aldıkları kredileri, kredi kartı borçlarını bu kısıtlı iş imkanları ile kapatmaları mümkün görünmüyor.
Bu süreçte işyerleri kapanmayan esnafın durumu da çok farklı değil. Azalan satışlar, alım gücünün düşmesi, sürekli zamlanan fiyatlar esnafın, tüccarın belini bükmüş durumda. Dünya genelinde daralan ticaret hacmi, küresel çapta yaşanan soğuk ticaret savaşları, ekonomik bozulmalar, dengesiz kur seyri vatandaşın alım gücüne yansıyor. Benim döviz ile işim yok demesin kimse. Artan kurlar, faizler cebimizdeki Türk Lirası’nın değerini günden güne eritiyor.
Hükümet cephesine baktığımızda bu sorunlar için ara çözümler açıklanıyor. İş yerini kapatmak zorunda kalan esnaflara üç ay boyunca kira desteği açıklandı. Bin lira civarında aylık kira desteğinden kaç esnaf faydalandı bilmiyoruz ama birçok esnaf için bu destek devede kulak misali. Aylık onbinlerce lira kira ödemek zorunda olan esnafa bu destekler fayda etmedi.
Esnaf ve vatandaşın büyük kısmı pandemi koşullarına riayet etmeye çalışıyor. Fakat dertliler. Kısıtlamalar, ekonomik zorluklar sıkıntı veriyor. İş yerini yüzde elli kapasiteye düşürmüş durumdalar. Uygulamalara anlam vermekte zorlanıyorlar. Bir kafeteryada yada bir restoranda 3-4 kişi bir arada oturduğunuzda virüs bulaşıyor ama her ne hikmetse siyasi parti kongrelerinde binlerce kişi bir araya geldiğinde virüs bulaşmıyor diye serzenişte bulunuyorlar ve haklı görünüyorlar. Siz bir avm de, yada bir mağazada bütün önlemleri harfi harfine uygulamak için sürekli denetim yapıp, ceza yazıp, içeride belli sayıda insandan fazlasına müsaade etmeyeceksiniz, hala açılamayan yada açılma izni çıkmasına rağmen uygulamadan dolayı açılmasının anlamı olmayan işyerleri olacak ama iş bir siyasi parti kongresi yada toplantısına geldiğinde oradaki kalabalık size gurur verecek. Vatandaş buna iyi gözle bakmaz. Pandemiden dolayı yapılan cenaze namazlarında bile sıradan bir vatandaşın cenazesine en fazla 30 kişinin katılmasına müsaade edilmezken, bir sanayici, iş adamı, veya bir siyasi yakının cenazesinde hayli kalabalık bir topluluk bir araya geliyor ve ne hikmetse virüs orada yayılmıyor.
Velhasıl küçük ve orta halli esnaf, tüccar zor durumda. Herkes bir şekilde dişini sıkıyor bu illet ortadan kalkacak işler düzene girecek diye bekliyor ama enkazın boyutu henüz belli değil. Yetkililer enkaza iş bittikten sonra mı bakacak, yoksa bir takım eylemleri vakit geçmeden uygulayacak mı hep birlikte göreceğiz.
