Tarihi kuyu, buz gibi hikâye: Hacılar'da zamanı durduran gelenek
Kayseri'nin Hacılar ilçesinde 500 yıl öncesine dayanan kar kuyusu geleneği, hâlâ dimdik ayakta. Kışın dağlardan getirilen karlarla doldurulan kuyular, yazın hem serinlik hem de sofra keyfi sunuyor. Detaylar Kayseri Anadolu Haber'de…
Erciyes Dağı’nın eteklerinde yer alan Hacılar ilçesi, yüzlerce yıldır benzersiz bir geleneği sürdürüyor. İlçede 1500’lü yıllara kadar uzanan kar kuyuları, geçmişte su ihtiyacını karşılamak amacıyla kullanılıyordu. Günümüzdeyse yaklaşık 300 kuyu hâlâ aktif biçimde değerlendiriliyor. Kış aylarında bölge halkı, gölgede ve temiz alanlarda biriken karları çuvallarla taşıyarak bu kuyulara dolduruyor. Karlar aylarca yerin birkaç metre altında saklanıyor ve yaz sıcağı bastırdığında kapağı açılarak adeta doğal bir buzdolabı görevi görüyor.
‘‘Eskiden su, şimdi serinlik ve lezzet’‘
Kar kuyuları, bir dönem günlük yaşamın merkezindeydi. Su bulunamayan zamanlarda çamaşır yıkamadan içme suyuna kadar birçok alanda kullanılıyordu. Bugün ise şebeke suyunun yaygınlaşmasıyla birlikte daha çok geleneksel bir tat ve nostalji olarak önemini sürdürüyor.
Hacılar sakini 67 yaşındaki Ahmet Gengeç, bu geleneğin artık bir yaşam kültürü olduğuna dikkat çekiyor:
‘‘Eskiden her şey için kullanılırmış. Ama şimdi yaz sıcağında karla yapılmış bir ayranın, üzerine pekmez dökülmüş buz gibi karın tadı bambaşka. Biz bu kültürü yaşatmak için çaba gösteriyoruz.’‘
Bir aile vasiyeti: ‘‘Bu geleneği bırakmayın’‘
Ahmet Gengeç için kar kuyusu sadece bir serinleme yöntemi değil; aynı zamanda bir miras. Merhum amcasının vasiyetini yerine getirdiğini vurgulayan Gengeç, şöyle konuşuyor:
‘‘Amcam bize, ‘Oğlum bu geleneği bırakmayın, devam edin’ dedi. O vefat etti ama biz her kış çocuklarıyla birlikte toplanıp kar toplarız. Kuyulara basarız. Yaz gelince de isteyen herkese kapımız açık. Poşetleyip veririz. Parayla değil, sebil gibi. Gelen memnun gider.’‘
Gönüllü ekiplerle sürdürülen dayanışma
Kuyuların doldurulması ciddi bir iş gücü gerektiriyor. Hacılar halkı bu işi gönüllülük esasına göre yürütüyor. Aileler, komşular ve mahalle sakinleri belirli aralıklarla organize olarak kar topluyor. Temizliği, üstünün kapatılması ve korunması da ortak sorumlulukla yapılıyor.
Gengeç, ‘‘Biz bu işi birkaç tur yaparız. Kimi zaman mart sonuna kadar kar taşıdığımız olur. Kuyuyu yalnızca doldurmakla kalmayız, bakımını da yaparız. Bu bir emek işidir. Ama değiyor. Yazın o karı görünce bütün yorgunluk geçer’‘ diyor.
Kasım ayına kadar buz gibi kalabiliyor
Hacılar’daki kar kuyuları öyle iyi yalıtılmış ki, içindeki kar kütleleri sonbaharın son aylarına kadar erimeden kalabiliyor. Özellikle gölgelik alanlara açılan kuyularda kar, ekim-kasım ayına kadar kullanılabiliyor.
Bir yandan serinlik sağlayan bu gelenek, diğer yandan geçmişle güçlü bir bağ kuruyor. Gengeç’in deyimiyle: ‘‘Bu kuyular sadece kar saklamıyor, hatıra saklıyor.’‘
