Kayseri'de zamana direnen topluluk: Varsak Türkmenleri kimdir?
Elektrik ve yolun 1980'de ulaştığı Kayseri köylerinde bir topluluk, geçmişten kopmadan yaşıyor. Göçebe izleri taşıyan hayatlarıyla dikkat çekiyorlar. Detaylar Kayseri Anadolu Haber'in bülteninde…
Anadolu’ya 13. yüzyılda gelen Türk boylarından biri olan Varsak Türkmenleri, Kayseri’nin Yahyalı ilçesinin dağ köylerinde yüzyıllardır süregelen kültürel miraslarını yaşatmaya devam ediyor. Zor coğrafi şartlar ve ulaşım imkanlarının sınırlılığı nedeniyle şehir hayatından uzun süre uzak kalan Varsak köyleri, geleneksel Türkmen yaşam tarzının izlerini bugün hâlâ taşımakta.
Yahyalı dağlarında yüzyıllık yaşam izleri
Varsak Türkmenleri, tarihsel süreç içerisinde Adana, Mersin ve Antalya gibi Çukurova bölgelerine yerleşmiş, zamanla Anadolu’nun farklı noktalarına göç etmişlerdir. Bu topluluklardan biri de 1700’lü yıllarda Kayseri'nin Yahyalı ilçesine yerleşmiş ve burada özellikle Kapuzbaşı Şelaleleri civarındaki köylerde yaşamını sürdürmüştür. Avlağa, Balcıçakır, Büyükçakır, Çubukharmanı, Delialiuşağı, Yeşilköy, Ulupınar ve Kapuzbaşı köyleri bu kültürel mirasın önemli temsilcileri arasında yer almaktadır.
Elektriksiz ve yolsuz yıllardan bugüne
Ulaşımın zor olduğu dağlık bölgelerde uzun yıllar boyunca göçebe ve içine kapanık bir yaşam sürdüren Varsaklar, 1980’li yıllara kadar yol, elektrik ve telefon gibi altyapılardan yoksun olarak yaşamış, bu süreçte geleneksel Türkmen hayat tarzlarını sürdürmeye devam etmişlerdir. Elektrik ve yolların köylere ulaşmasıyla birlikte kademeli olarak şehir hayatına geçiş başlamış, ancak kültürel geleneklerin bir kısmı hâlâ yaşatılmaktadır.
Varsak köylerinde halen hayvancılık temel geçim kaynağı olarak öne çıkmakta; koyun ve keçi yetiştiriciliği yaygın olarak yapılmaktadır. Köy halkı geleneksel düğün ve cenaze ritüellerini, yöresel yemeklerini ve el işçiliğine dayalı bazı üretim biçimlerini sürdürmeye çalışmaktadır. Ancak modernleşmenin etkisiyle geleneksel kıyafetler, yaşam alışkanlıkları ve toplumsal yapılar büyük ölçüde değişmiştir.
Varsak Türkmenleri kimdir?
Varsaklar, tarihsel kaynaklara göre Malazgirt Zaferi’nden sonra Anadolu’ya göç eden Oğuz boylarından bir kolu temsil eder. Çukurova bölgesine yerleşen bu Türkmen topluluğu, zamanla Anadolu’nun çeşitli bölgelerine dağılmış; ancak Kayseri’nin Yahyalı ilçesindeki gruplar, coğrafî şartların etkisiyle kültürel kimliğini uzun süre korumayı başarmıştır. Tarihte Osmanlı-Memlük ve Osmanlı-Karamanoğulları mücadelelerinde de rol oynamışlardır.
Uzmanlara göre, Varsak Türkmenleri Anadolu’daki Türkmen aşiretleri arasında kültürel kimliğini en uzun süre koruyabilen topluluklardan biridir. Osmanlı dönemi boyunca hem Memlüklerle hem de Karamanoğullarıyla kurdukları ilişkiler sayesinde tarih sahnesinde önemli roller üstlenen Varsaklar, özellikle dağlık bölgelerdeki izole yaşamları nedeniyle göçebe kültürlerini diğer Türkmen topluluklarına göre daha geç terk etmişlerdir.
Kayseri’nin Yahyalı ilçesinde bulunan Varsak köyleri bugün hâlâ geçmişin izlerini taşıyan, Türkiye’deki ender geleneksel yaşam alanlarından biri olarak dikkat çekmektedir. Ulaşıma açılması ve teknolojik imkanların köylere ulaşmasıyla birlikte köklü bir dönüşüm yaşansa da, bu bölgeler Anadolu'nun kadim kültürel mozaiğinde önemli bir yer tutmaya devam etmektedir.
