Prof. Dr. Güneş: 'DEKAM Tıp bilimine hizmet ediyor'

DEKAM hakkında sorularımızı yanıtlayan Prof. Dr. Güneş, DEKAM’ın bölgede etkin bir araştırma merkezi olduğunu ifade ederek; “Merkezimizde doktorlarımız dahi gelip uzmanlık araştırmalarını yapıyorlar. Deneysel araştırmalarımız ile tıp, veteriner hekimliği, diş hekimliği ve eczacılık gibi biyomedikal alanlarda hizmet veriyoruz” dedi.

DEKAM NEDİR?

DEKAM, kısa adının açılımı Deneysel Araştırmalar Uygulama ve Araştırma Merkezi’dir. Araştırma merkezimizde özel üretilmiş laboratuvar hayvanları üzerinde deneyler ve araştırmalar yapılmaktadır. Bu araştırmalarla birlikte deneysel laboratuar hayvanı üretimimiz de devam etmektedir. DEKAM üniversitemizin önemli araştırma merkezlerinden birisidir. 1997 yılında Hakan Çetinsaya’nın anısına amcası Süleyman Çetinsaya tarafından yaptırılan ve üniversitemize kazandırılan bir merkezdir. Biz DEKAM olarak laboratuar hayvanları biliminde hizmet vermekteyiz. Hizmet verilen kişi ve kurumlar özellikle biyomedikal ile sağlık bilimleri alanında faaliyet gösteren Tıp, Veteriner Hekimliği, Diş Hekimliği, Eczacılık ve Fen Fakültesi ile oradaki öğretim görevlileri ve lisansüstü eğitim yapan öğrencilerdir. Özellikle insan ve hayvan sağlığını ilgilendiren konularda çalışmalarımız bulunuyor.

DEKAM’DA NE TÜR FAALİYETLER YAPILMAKTADIR VE HANGİ ÇALIŞMALARA İMZA ATILMIŞTIR? 

DEKAM’da özellikle tıp, veteriner hekimliği ve eczacılığı ilgilendiren temel biyomedikal ve klinik araştırma konularında araştırmalar yapılmasına aracı oluyoruz. Bununla birlikte Eğitim Araştırma Hastanelerinde uzmanlığını yapan doktorlara da yine burada araştırmalarında hizmet vermekteyiz. Bizim temel hizmet şeklimiz yerel etik kurullarının onay verdiği ve merkezimizce kabul edilen projelerin belirli bir düzen içerisinde yapılmasını sağlamaktır. Yani eğer bir projenin, çalışmanın yerel etik kurulundan alınmış bir onayı yoksa bunlar ile ilgili kesinlikle çalışılmasına müsaade etmiyoruz. Araştırma projelerinin onaylanabilmesi için belli komisyonlardan ve prosedürlerden geçmesi gerekiyor. DEKAM 2010 yılında Gıda Tarım ve Hayvancılı Bakanlığı Gıda Kontrol Genel Müdürlüğü’nden Tavşan, fare ve rat gibi laboratuvar hayvanlarının tedariki üretilmesi ve kullanılmasına yönelik de ruhsatlandırılmış bulunmaktadır. Yani faaliyetlerimiz Gıda Tarım ve Hayvancılık bakanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığının yönetmelikleri uyarınca çerçevelendirilmiştir. Bizim araştırma faaliyetlerimizin dışında bir de eğitim faaliyetlerimiz vardır. Eğitim faaliyetlerimizden birisi özellikle Erciyes Üniversitesi tarafından yerel etik kurulunun düzenlediği laboratuar hayvanları sertifika programlarına uygulama dersleri açısından destek verilmesidir. Yani bu şu demektir. Eğer bir araştırmacı laboratuar hayvanları üzerinde ve bu bilim alanında çalışmak istiyorsa mutlaka gerekli sertifikalara sahip olması gerekiyor. Aksi takdirde bu hayvanlar üzerinde her hangi bir çalışmada bulunamıyor. Dolayısıyla biz bu sertifika programlarımıza destek veriyoruz. İkincisi ise sağlık bilimleri yüksek lisans ve doktora programlarımıza, öğrencilerimize yine bu uygulama hizmetlerini teorik ve pratik derslerle veriyoruz. Bunun dışında Tıp ve Veteriner Fakültesi öğrencilerine patoloji, fizyoloji gibi derslerinde yine bu laboratuar hayvanları noktasında destek veriyoruz. Aynı zamanda laboratuvar hayvanları bilimi üzerine ulusal ve uluslararası konferansları düzenleme ile destekleme şeklinde de eğitim faaliyetlerimiz devam etmektedir.

DİĞER ÜNİVERSİTELERDE DE BUNA BENZER ARAŞTIRMA MERKEZİ VE FAALİYETLERİ MEVCUT MUDUR? 

Laboratuar hayvanları araştırma ve geliştirme merkezleri türü merkezler aslında ülkemizde yeni yeni gelişim gösteren merkezlerdir. Özellikle bazı üniversitelerde bu tip merkezler bulunmaktaydı, fakat bizim merkezimiz de oldukça köklü bir merkez olup bölgemizdeki ilk merkezlerden birisiydi. Giderek bu tip araştırma merkezleri diğer üniversitelerin genelinde yaygınlaşmaktadır. Bunların kurulması hem belli bir maliyet gerektirmekte, hem de sistem ve ekipmanlarının düzenli olarak modernize edilmesi gerekmektedir. Biyomedikal alanlarında yüksek nitelikli çalışmalar ve araştırmalar yapılması düşünülüyorsa bunların ve hayvan refahının ön planda tutularak dizayn edildiği ruhsatlı onaylı araştırma ve laboratuvar merkezlerinin mutlaka olması gerekiyor. Gerekli ruhsatları almış, gerekli onaylardan geçmiş, hayvanların özellikle fizyoloji ve biyolojilerine uygun yetiştirme ve barındırma üniteleri olan tüm etik kurallara uygun şekilde dizayn edilmiş bu merkezler artık ülkemizde de giderek yaygınlaşmakta. DEKAM’da buradaki, bölgedeki hizmet veren en önemli merkezlerden birisidir. Gerek hayvan potansiyeli gerekse deneyimli personel açısından yeterli düzeydedir.

DEKAM OLARAK AMAÇLARINIZDAN VE HEDEFLERİNİZDEN BAHSEDEBİLİR MİSİNİZ?

Bizim alanımız laboratuvar hayvanı yetiştirmeye yönelik, araştırmaların yapıldığı biyomedikal ve sağlık bilimleri alanıdır. Sonuçta insan ile hayvan sağlığına hizmet eden bir birimiz. Baktığımız zaman geçmişte Sağlık bilimleri alanında Nobel Ödülü alan çalışmaların neredeyse 3’te 2’si laboratuar hayvanları üzerinde yürütülmüş olup halen devam etmektedir. Amerika’da mesela yılda 20 milyona yakın laboratuar hayvanı üretimi söz konusu. Avrupa’daki gelişmiş ülkelerde bu sayılar oldukça fazla ancak bizim ülkemizde yeterli düzeyde değildir, fakat bu sayılar giderek artmakta. Özellikle kaliteli ve insan sağlığına hizmet eden, birçok problemin çözümünde, birçok ilacın kullanılmasında laboratuar hayvanlarının önemi kaçınılmaz. Yani eğer sağlık bilimlerinde tıpta bu denli ilerleme kaydedilmişse bunu laboratuar hayvanlarına borçluyuz diyebiliriz. Dolayısıyla mutlaka bu alanda çok daha farklı hayvan ve hastalık modellerinin geliştirilmesi gerekiyor. Peki biz bu konuda neler hedefliyoruz; özellikle fiziki şartlarımızı daha da geliştirip ve yine farklı hastalık modelleri üzerinde durmak istiyoruz. Merkezimizde halen konvansiyonel hayvan üretimi ile çoğunlukla temel bilimsel çalışmalar yapıyoruz. Fakat ileride daha özellikli, daha spesifik, insan ve hayvan sağlığına hitap edecek, hastalık modelleri ve ilaç çalışmaları üzerinde durmak istiyoruz. Bunun için de özellikle çeşitli ırk ve özelliklerde laboratuar hayvanı üretmek istiyoruz. Bununla ilgili de projelerimiz olacak. Her türlü çalışmayı siz herhangi bir laboratuvar hayvanı üzerinde yapamıyorsunuz. Bazı özel çalışmaları mutlaka belli model ve belli genetik özellikleri saflaştırılması ve özel üretilmiş hayvanlar üzerinde yapmak zorundasınız. Bu hayvanların sağlıklı şartlarda üretilmesi, bakımı ve beslenmeleri ile yürüttüğünüz çalışmalar artık daha değerli olmakta ve kabul edilmektedir. Biz de buna uygun çalışmalar yürütmeyi amaçlıyoruz.

SON OLARAK DEKAM, ERCİYES ÜNİVERSİTESİ VE SÖZ KONUSU ÇALIŞMALARINIZ HAKKINDA NELER SÖYLEMEK İSTERSİNİZ?

Erciyes Üniversitemiz araştırma merkezi ve çalışmaları ile öne çıkan bir üniversitemiz. Bu bağlamda DEKAM’da bunun ürünüdür. Bizim merkezimiz ve diğer merkezler öğrencilere ve araştırmacılara hem yetkinlikler ve donanım sağlıyor hem de burada yapacakları eğitim-öğretim faaliyetleri bakımından becerilerinin artmasını sağlıyor. Bu açıdan oldukça önemli görevleri üstleniyor. Gerek Erciyes Üniversitemiz, gerekse de DEKAM bu doğrultuda büyük bir hizmeti de gerçekleştiriyor. Üniversitelerin zaten araştırma temelli bir eğitim-öğretim faaliyeti yapması istenir. Sadece teorik bilgi ile bilim yürütülemez. Bunlar içerisinde deneysel araştırmaların, çalışmaların da eşlik etmesi gerekmektedir. RÖPORTAJ: KAAN AKBAŞ